BACK TO CONTENTS

Nederlandse Militaire Nortons


Back to change notice

Terug naar Engelse tekst

Volgens een Norton brochure uit waarschijnlijk 1938/1939 welk de "militaire Norton 16H" aanprijst, waren er motorfietsen geleverd aan de Leger Authoriteiten van Nederlands Oost Indië.  De referentie in de WD16H Brochure suggereerd min of meer dat er dan model 16H zou zijn geleverd. Het is echter waarschijnlijker dat men hier refereert aan de levering van 50 Model 19 (600cc kopklepper) (gedeeltelijk zijspan combinaties en olijf groen afgewerkt) welke tussen December 1932 en October 1934 door de Norton en Rudge importeur "Soerabayaschen Motorhandel" aan het Ned Indisch leger zijn geleverd.
Ik heb geen foto's van de bewuste machines gezien, maar ze worden genoemd in de Norton Assembly books en in een exemplaar van "Het Motorrijwiel en de Populaire Auto" van 23 November 1934.
In dit blad wordst een non-stop gebruik van een "identieke" zijspan combinatie gedurende 9 dagen en 15 uur over een totale afstand van 10.470 km naar verschillende lokaties op Java. De combinatie werdt bestuurd door een groep van 12 man bestaande uit 4 burgers en 8 Artillerie officieren.
Het leger in Nederland zelf heeft voor de oorlog geen Norton's gebruikt. Hier te lande werden in de jaren 30 BSA, Harley Davidson en BMW motorfietsen aangeschaft.

Het gebruik van Norton's door de Nederlandse strijdkrachten tijdens de oorlog is beschreven op de Prinses Irene Brigade pagina.
Over het gebruik van Norton's na de oorlog is nog niet veel bekend. Er is weinig of niets over geschreven dan wel voor mij beschikbaar.
Op basis van wat ik nu weet kom ik voorlopig tot de volgende samenvatting:

Koninklijke Marechaussee:
Nortons zijn met een redelijke zekerheid tot tenminste 1955 gebruikt door de Koninklijke Marechaussee.
Gebaseerd op de foto's zoals zien op de "Pictures Dutch military Norton"  foto pagina en de overlevering van een ex-Marechaussee (Toon Kuijper,  Utrecht 1933-Vaals 1984, dienstnummer 330615193, zittend op 44057), kan worden aangenomen dat de Nortons in ieder geval tot 1954 gebruikt werden voor de basis rijvaardigheids opleiding, waarbij men met deze motoren in principe niet de openbare weg op ging.
Alle beschikbare foto's van Nederlandse leger Nortons tonen motorfietsen zonder verlichting en zonder "zadeltassen/dragers".
Tijdens een interview met een ex-Marechaussee rij-instructeur (Arie Kreling, 1921) is het volgende naar voren gekomen;
In najaar 1945 is dhr Kreling onder leiding van een aantal "Brigade mannen" (Ex Prinses Irene Brigade) met een aantal vrachtwagens naar vliegbasis Deelen afgereisd. Dit vliegveld was door de Canadezen gebruikt om overtollige legervoertuigen (schattingen lopen op to 35.000 stuks) op te slaan, en stond bekend als "Canadian Army Vehicle-Demob park". 
Van deze voorraad zijn ca 80 tot 100 Nortons op de vrachtwagens geladen en naar Apeldoorn (Koning Willem III Kazerne) mee terug genomen ten behoeve van de initiële motorrijopleiding van de Marechaussee.
Deze motorfietsen waren al ontdaan van alle electrische onderdelen, gereedschapskasten en tassenrekken voordat ze op de vrachtwagens werden geladen!
Nauwkeurige beschouwing van de foto's laten een scala van achterspatbord steunen zien. Enkele motoren hebben het vroege type steunen met de handgreep achterop, andere hebben het later type achterrek (bedoeld voor de tassen) en bij sommige is dit rek boven de spatbord bevestiging afgezaagd! 
Voor zover dhr Kreling zich kan herinneren waren de voertuignummers al aangebracht voordat ze op de vrachtwagens werden geladen. Het vermoedden betaat dat de nummers er door de dienst Domeinen op zijn aangebracht. 
De nummers hebben (bijna) allemaal dezelfde stijl en eenzelfde 5 nummerig cijfer. De nummers,  43694, 43810, 44057 en 44098 suggereren dat er minstens 400 16H's zouden zijn geweest. 
Het aantal lijkt me veel in die zin dat er relatief weinig Nortons in de Nederlandse "historische motorfiets circuit" zijn overgebleven. De foto's uit Nederlands Indië bewijzen echter dat  Nederlandse leger Nortons ook daar zijn gebruikt. Hoeveel het er waren en of deze ooit teruggekomen zijn is onbekend.
Met een na-oorlogs leger van meer dan 100.000 man zou 400 Nortons een reël aantal kunnen zijn. De Prinses Irene Brigade had in de oorlog ca 1500 man en 80 motorfietsen. Bij een opschaling naar 50.000 man (als je Luchtmacht en Marine eraf haalt (gokje)) zou je uitkomen op meer dan 2500 motorfietsen. Bovenstaande is puur speculatie. Meer info is noodzakelijk om hier meer duidelijkheid in te krijgen. Pogingen om via Domeinen inzage te krijgen in het voertuig bestand zijn gestrand op de onwil van de overheid om "burgers" toe te laten tot de van rechtswege "openbare" archieven. (Het berekenen van een uurtarief van 80 Euro om een waarschijnlijk ongeïnteresseerde ambtenaar in het "openbare" archief te laten zoeken zonder enige zekerheid over de uitkomst kan ik niet anders uitleggen! Het aangevoerde argument dat er zelfs uit openbare archieven wordt gestolen vindt ik maar een dooddoener. Er zijn best regels te bedenken die die kans fors verkleinen, en óók onder ambtenaren zitten dieven). 

Luchtmacht:
Er is een foto van het Centraal magazijn van de LSK (Lucht Strijd Krachten) in Weesp,  met daarop zichtbaar 3 Nortons waarvan zeker 2 met een zijspan. Deze foto is te dateren tussen 1945 en 1953 daar er LSK  nummerborden zijn toegepast (LSK706 en LSK782). De LSK is in februari 1953 omgedoopt tot Koninklijke Luchtmacht. De foto laat meest waarschijnlijk 16H's zien (er is geen verdiepte linkerzijde aan het voorspatbord). 16H zijspancombinaties werden in de oorlogsjaren ook door de Engelse Royal Air Force gebruikt. De fietsen zijn meest waarschijnlijk uit Engelse voorraden gekocht, vermoedelijk tussen 1945 en 1948 toen men grote hoeveelheden Engels materiaal kocht om het Nederlandse Luchtwapen weer op te bouwen.  

Ex leger Nortons:
Twee foto's tonen ex leger Nortons. Een foto is van dhr Knoppert uit Putten, zichtbaar trots op zijn bezit. De motor is voorzien van zowel een leger nummer op de tank als een Provinciaal Kenteken van de provincie Gelderland. Hiermee is de foto te dateren als zijnde van vóór 1952, in welk jaar men begon met het landelijke kenteken systeem. Hoewel de Provinciale kentekens nog tot ca 1956 werden gebruikt neem ik aan dat men sinds 1952 geen nieuwe provinciale kentekens meer zal hebben uitgegeven.  
De andere foto toont de Norton zoals opgesteld in het Museum van het Garde regiment Prinses Irene in Oirschot.
Mijn theorie van deze laatste is dat het een ex-Marechaussee lesmotor is die na gebruik aan de collectie is toegevoegd. Er zaten zoals gemeld een aantal ex-Brigademannen bij de na-oorlogse Marechaussee die mogelijk een donatie van een afgevoerde Norton hebben georganiseerd. De leren tassen zijn hier m.i. een onjuiste toevoeging aan het geheel. De aanwezigheid van een Despatch rider in oorlogstenue bij een naoorlogse lesmachine is enigzins verwarrend.  

Wie kan me helpen dit "historisch" gat te vullen met tekst en/of foto's?? Stuur me een mailtje!         Rob

 

 Centraal Magazijn Weesp 16H 2.jpg (176428 bytes)

PIB museum motorfiets   

Klikken om te vergroten

BACK TO CONTENTS